آیا تا به حال برایتان پیش آمده است که درس و مطلبی را که می‌خوانید فراموش کنید؟ اگر این اتفاق برایتان افتاد عملکرد شما در قبال آن چیست؟ آیا به راحتی درس خواندن را رها می‌کنید یا ادامه می‌دهید؟ به نظرتان علت اصلی از یاد بردن مطلب‌ها چیست؟ باید در ابتدا به شما بگوییم که بخش اعظم از یاد بردن مطلب‌ها طبیعی است. نگران نباشید. اما برای گرفتن نتیجه مطلوب در درس خواندن سعی در فهمیدن درس و مرور کردن داشته باشید. نه حفظ کردن! زیرا نتیجه مستقیم حفظ کردن فراموشی است. اما فهمیدن، باعث می‌شود مطالب بهتر در ذهن شما قرار بگیرد. در ادامه و در سایت مشاوره کنکور دکتر امیر میرهلی می‌خواهیم به بررسی کامل و دقیق این موضوع بپردازیم با ما همراه باشید.
فراموشی مطالب امری طبیعی است
داشتن این انتظار که بعد از خواندن مطلب‌ها آن‌ها را از یاد نمیبرم، کاملا نادرست است. باید بپذیرید؛
- هنگام مطالعه، بخش عمده‌ای از مطالب را فراموش خواهید کرد.
- با تست زنی و می‌توانید مطالب را بازیابی کنید. و از طریق مرور مطلب‌ها در ذهن شما جای می‌افتد.
بنابراین از یاد بردن نکته‌ها امری طبیعی است. و برای یادآوری، باید دوره‌هایی یا بازه‌های کوتاهی در برنامه‌ی خود قرار دهید. به این نکته نیز توجه کنید که مطالعه‌ای منسجم و نتیجه بخش نیاز به برخورد حرفه‌ای دارد.
علل فراموشی چیست؟
عملکرد عاقلانه برای یک محصل یا دانشجو این است که بداند علت فراموشی یک کلمه یا فرمول و… چیست. اگر ریشه یابی نکند محکوم به فراموشی‌های بیشتر است. و اگر بداند ریشه از یاد بردن این مطلب چه بود قطعا از تکرار بیشتر آن کاسته می‌شود. این که ریشه در خستگی جسمانی دارد یا علل و عوامل ذهنی یا اینکه من کمبود دقت و توجه دارم یا در زمان مطالعه آن مطلب حواسم جای دیگری بود و… به طور کلی می‌توان عوامل از یاد بردن مطلب‌ها را بر اساس میزان اهمیت به چند دسته تقسیم نمود:
- عدم تکرار و تمرین و یا مطالعه با روش‌های صحیح و علمی که نیاز به یادگیری روش‌های صحیح مرور و مطالعه دارد.
- خستگی، کمبود خواب یا بیماری جسمانی که نیاز به درمان و یا برنامه ریزی صحیح و سبک زندگی سالم دارد.
- بیماری‌های روانی مانند کمبود دقت و توجه، نشخوارهای فکری، وسواس فکری و… که نیاز به تراپیست و روانپزشک دارد.
- برخی تداعی ها یا رخدادهای بر هم زننده‌ی حافظه که به صورت موقت باعث فراموشی یک واژه، عدد یا… می‌شوند. برای مثال در زمان مطالعه مطلب ذهن شما به سمت چیز دیگری معطوف شده بود و آن موضوع در دراز مدت یاداوری مطلب را برایتان دشوار کرده است. که با کانال کشی ذهنی و تلاش برای فهم علت فراموشی می‌توان بر این مشکل غلبه کرد. این مورد نه ناشی از بیماری جسمانی و خستگی است. نه مشکل روانی است. بلکه امری طبیعی است که با تمرکز در هنگام مطالعه و تمرین برای یافتن علت آن مرتفع می‌شود.
چگونه خواندن و مرور کردن اهمیت دارد
در بحث فراموشی مطالب، دو موضوع “چگونه خواندن” و “چگونه مرور کردن” مطرح است.
چگونه مطالعه کنیم؟
شیوه و ساختار مطالعه‌ی صحیح دروس: برای مطالعه‌ی صحیح دروس، لازم است یک سری قواعد و اصول کلی را رعایت و سپس شخصی سازی کنید. در ادامه به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
عمیق خوانی: به این معنا که در زمان مطالعه، ذهن به طور کامل روی موضوع متمرکز باشد. و متوجه اصل مطلب باشید نه اینکه صرفا حفظ کنید.
استفاده از تکنیک‌های مطالعاتی: مثل فیش نویسی، خلاصه نویسی، یادداشت برداری و… که باعث بازده بیشتر و پویایی حین مطالعه می‌شود.
تست زنی: به عنوان راهکاری برای تثبیت و فهم بهتر مطلب در ذهن حتما باید تست زنی داشته باشید. تست زنی باعث می‌شود با رویکرد و دیدگاه طراحان برای طرح سوالات آشنا شوید. و همچنین با تیپ های مختلف تست‌ها آشنا شوید.
تداوم و رعایت تعادل: برای یادگیری بهتر مطالب و افزایش مهارت تست زنی، لازم است به صورت مداوم تمرین کنید. با رعایت پیوستگی در بحث مطالعه، مهارت و دانش خود را تقویت کنید.
چگونه مرور کنیم؟
موضوع دومی که در بحث فراموشی مطرح است، مرور است. مروری حرفه‌ای، به عملی گفته می‌شود که مطالب خوانده شده‌ی قبلی در بازه‌های زمانی درستی قرار گرفته و دوره شوند. تا مانع از یاد بردن شود. توجه داشته باشید مرور در قالب تست زنی به صورت پوششی و سپس رفع اشکال از قسمت های فراموش شده، انجام می‌شود. گاهی داوطلبان به اشتباه تصور می‌کنند خواندن مطالب جدید نسبت به مرور کردن در اولویت است. در نتیجه مطالب قبلی خوانده شده را مرور نمی‌کنند، و باعث ریزش اطلاعات بعد از مدت زمان کوتاهی می‌شود. حتما تعادل بین پیشروی و مرور را در مطالعه‌ی خود رعایت کنید.
چرا مرور کردن اهمیت دارد؟
بارزترین دلیل مرور کردن عدم فراموشی و به خاطر سپاری مطالب است. برای ماندگاری و تثبیت مطالب در ذهن، حتما باید مرور را در برنامه خود بگنجانید. بعضی‌ها به مرور توجهی نمی‌کنند. و صرفا به دنبال رسیدن به برنامه آزمون یا تمام کردن همه مباحث هستند. اما توجه داشته باشید که:
“مرور مطالب به مراتب از پیشروی مهم تر است”
حافظه ما به دو دسته، حافظه بلند مدت و حافظه کوتاه مدت تقسیم می‌شود. زمانی که ما مطلبی را می‌خوانیم وارد حافظه کوتاه مدت ما می شود. اگر این مطلب را مرور کنیم وارد حافظه بلند مدت می‌شود. و اگر مروری بر روی انجام ندهیم امکان نسیان زیاد است. بیایید با هم به بررسی روشمند این عمل بپردازیم.
باز خوانی: هنگام مرور یک فصل، اگر تسلط کافی روی آن نداشته باشید. و بیشتر نکات آن مبحث را فراموش کرده باشید، ابتدا به سراغ درسنامه رفته و دوباره درسنامه را مطالعه می‌کنید. حتی در صورت نیاز، دی وی دی آموزشی نگاه می‌کنید. و سپس تست می‌زنید تا مطالب را در حافظه خود تثبیت کنید.
بازیابی: اگر برای مرور یک فصل، تسلط کافی روی آن داشته و تقریبا مطالب و نکات، فراموش نشده باشند، مستقیما به سراغ تست زنی آن فصل می‌روید تا مطالب در ذهنتان ماندگارتر شوند.
آیا حس فراموشی هنگام مرور، طبیعی است؟
هنگام مرور کردن، ممکن است یک حس فراموشی نسبت به مطالب داشته باشید، اما بعد از اینکه آزمون بزنید، متوجه می‌شوید که “این حس، صرفا یک خیال کاذب است”. پس تَوَهُم فراموشی مطالب را از خود دور کنید تا اضطراب کمتری داشته باشید.
فراموشی یک روند طبیعی در عملکرد حافظه است
در واقع حافظه‌ی ما اطلاعات کم اهمیت را حذف می‌کند تا اطلاعات جدید جایگزین شوند. برای جلوگیری از نسیان لازم است مطلب‌ها در فواصل مشخص و منظمی مرور و بازیابی شوند. برای پیدا کردن علل فراموشی دو مسئله را مدنظر قرار دهید.
- آیا طریقه‌ی مطالعه‌ی شما اصولی و کارآمد است؟
- روش مرورکردن دروس خود را منطقی و کاربردی می‌بینید؟
در بحث روش های مطالعه؛ عمیق خواندن اهمیت بالایی دارد. شما ملزم به عمیق و روشمند خواندن دروس خود هستید. عمیق خوانی به معنای حذف حواشی موجود و حفظ تمرکز در حین مطالعه است. در این امر استفاده از روش‌های صحیح مانند تصویرسازی موضوع، یادداشت برداری درصورت نیاز، ارتباط مفهومی برقرار کردن با متن و لذت بردن حین مطالعه مطرح است. مرور دروس می‌تواند به صورت بازیابی و یا بازخوانی صورت بگیرد. تست زدن و آزمون دادن مکرر در بازیابی مطالب کمک شایانی می‌کنند. اما برای بازخوانی باید به سراغ خواندن مجدد مطلب‌ها برویم. به فواصل خواندن مباحث مختلف و مرور آن‌ها توجه کنید. از جمله زمان‌های مناسب برای این کار، پایان روز، آخر هفته و روزهای قبل از آزمون می‌باشد.
تَوَهُم و تصور فراموشی!!!
یکی از پر تکرارترین و شایعترین موضوعات بین داوطلبان کنکور در ماه پایانی، فراموشی مطالب است. ابتدا باید بدانید که تفاوت مهمی بین “تَوَهُم و تصور فراموشی” با “فراموشی واقعی” وجود دارد.
“تَوُهُم فراموشی حسی غیر واقعی و پوچ است. و هیچ گونه ارزش و اعتباری ندارد.”
اولین راهکار مقابله با ایجاد این حس، آگاهی نسبت به آن است. هر اندازه که شما نسبت به این حس مطلع و آگاه باشید؛ قدرت شما در بی اعتنایی به این افکار و رها کردن این احساسات بیشتر می‌شود. و متوجه می‌شوید این احساسات کاذب نه تنها واقعیت ندارد؛ بلکه باعث استرس‌های کاذب می شود.
اما راهکار چیست؟
با آزمون خود را بسنجید: فراموشی‌هایتان را در آزمون‌های جامع و شبیه ساز ارزیابی کنید.
بعضی با دیدن حجم دروس کتاب ادعای فراموشی دارند. در صورتی که در نتایج آزمون‌ها به اثبات نمی‌رسد. و این “تَوُهُم فراموشی” است.
به حافظه خود اعتماد کنید: تا حدودی ریزش مطلب‌ها امری طبیعی است. و برای همه اتفاق می‌افتد. اما مراقب باشید دچار افکار و اعمال وسواسی نشوید.
کنکور یک فرایند کوتاه یک روزه یا یک هفته ای نیست. مطمئن باشید اگر دروس را به صورت اصولی و منظم در طول زمان مرور کرده باشید؛ سر جلسه کنکور، هنگام پاسخگویی به سوالات، حافظه بلند مدت به شما کمک کرده و به طور خودکار مطالب را به یاد می‌آورید.
وسواس؛ آفت دوران تورق سریع
در روزهای منتهی به کنکور، نیاز است به صورت تورقی و سریع، مطالب را مرور و دسته بندی کنید. از این رو سرعت عمل و تند خوانی، اهمیت زیادی دارد. وسواس، یکی از مواردی است که می‌تواند کیفیت و کمیت مطالعه‌ی شما را تحت تاثیر قرار بدهد. و تا حدود زیادی، باعث افت انرژی روانی و جسمانی شما شود. همچنین، آشفتگی ذهنی را به همراه دارد.
وسواس چیست؟
وسواس یعنی دانش آموز در این بازه در بند اینکه مطالب را از یاد میبرم. یا کدام را خوب کرده‌ام یا کدام را کار نکرده‌ام نیست. ابتدا به یاد داشته باشید که فراموشی در این روزها، یک احساس واهی است، بیشتر جنبه‌ی خیالی دارد و واقعیت ندارد. فراموشی برای همه‌ی داوطلبان پیش می‌آید. منتهی برخورد شما با این قبیل افکار و احساسات بسیار مهم است. در ارتباط با سایر افکار نیز سعی کنید با پذیرشِ شرایط و وضع موجود، وقت خود را برای مرور مطالب از دست ندهید. و توجه کنید که کنترل این افکار کاملا در اختیار شما است. اگر درگیر وسواس هستید، نگران نباشید. زیرا به راحتی و با افزایش فراشناخت می‌توانید آن را برطرف کنید. همچنین شما می‌توانید به این مقاله در سایت کتابخانه فراسوی دانش که به معرفی بهترین کتاب ها در زمینه وسواس پرداخته‌اند، مراجعه کرده و مطالعه کنید.
سخن پایانی…
اگر تعداد غلط های شما، در دروسی که نقطه قوت شما به حساب می آیند زیاد است. بایستی ریشه یابی کنید. همچنین علت غلط ها را بیابید. آیا فراموشی یک نکته باعث شده است که به سوالات، پاسخ درست ندهید؟ تعداد زیاد غلط ها، به بی دقتی مربوط می‌شود. در این حالت باید بررسی کنید بی دقتی شما، بیشتر در چه زمینه‌ای است؟ خبر خوب این است که در سازه ی سوم برنامه ریزی جمع بندی پس از عید، به علت افزایش تعداد آزمون های سراسری و تک درس این مشکل حل خواهد شد. زیرا وضعیت شما در دروس خوب است. و نیاز به چکش خواری در آزمون ها دارید.
در ادامه می‌توانید ویدیو زیر را مشاهده کنید در این ویدیو دکتر امیر میرهلی راهکارهایی برای جلوگیری از فراموش مطالب گفته‌اند. همچنین می‌توانید با مراجعه به بلاگ آکادمی کنکوری و موفقیت تحصیلی دکتر امیر میرهلی دیگر مقالات مفید و کاربردی را مطالعه کنید.
