این سوال،سوال بحث برانگیزی است که برای افراد زیادی به وجود آمده است که چرا روزهای مطالعاتی ما استمرار ندارد؟ چرا زمانی که مسیری را انتخاب می کنیم،چند روز آنرا طی می کنیم و برنامه ریزی می کنیم و این برنامه ها شکست می خورد؟ و سوالات بسیار زیاد دیگر …
به هر حال در بحث آسیب شناسی مشاوره تحصیلی،طبقه بندی های گوناگونی توسط اندیشمندان این عرصه و عقلای این علم مطرح شده است که نمیتوان تمامی آنها را بیان کرد اما ما به یکی از این نظریات اشاره می کنیم و آن نظریه، نظریه شغلی ساویکاس می باشد. به هر حال در بحث مشاوره که از اوایل قرن بیستم به وجود آمد و اندیشمندانی در غرب در این زمینه ظهور کردند، مشاوره تحصیلی و شغلی از هم جدا نیستند و یک مشاور تحصیلی باید حتما در مسیر شغلی هم دانش آموزان را هدایت کند.
نظریه ساویکاس در کتاب career construction theory and practice چاپ سال ۲۰۱۳ که مطالبی که در ادامه خواهیم گفت از آن مطرح می شود، 4 پارادایم مختلف را در بحث مسیر شغلی و موفقیت شغلی مطرح میکند اما هر ۴ پارادایم را خیلی خوب می توان به تحصیل تعمیم داد .
۴ پارادایم ساویکاس عبارت است از :
۱-دغدغه مسیر شغلی(تحصیلی) : این به آن معناست که دانش آموز نسبت به آینده خودش در هر ثانیه فکر می کند و آن آینده در تک تک لحظات زندگیش و تک تک لایه های ذهنش رسوخ کرده است و به یک هدف بزرگ تبدیل شده و این دغدغه باید وجود داشته باشد تا در شخص تبدیل به یک نیروی محرکه شود و شخص را در مسیر نگه دارد.
۲-کنترل مسیر شغلی : وقتی این دغدغه در ما به وجود آمد و آنچه که خواستیم به آن برسیم، تبدیل به یک باور کردیم،حال برنامه هایی برای آن در نظر بگیریم که آن برنامه ها کاملا کنترل شده باشند یعنی از ابتدای صبح تا انتهای شب، یک مسیر براساس آن دغدغه،برنامه ریزی،ساعتگذاری و ... شود.اگر دغدغه ایجاد شود اما کنترلی وجود نداشته باشد ، از نظر ساویکاس آن مسیر مردود است
۳-کنجکاوی در مسیر شغلی و تحصیلی : کنجکاوی در ابعاد گوناگون می تواند خود را نشان دهد.کنجکاوی در مورد اینکه من چه روشهایی را به کار ببندم.وقتی ما دغدغه چیزی را داریم و برای آن برنامه ریزی می کنیم،ناخودآگاه در ما به وجود می آید که کنجکاو می شویم و دنبال روشها می رویم:این درس را چگونه بخوانم،از نظریات مختلف استفاده کنم،مشترکات این نظریه ها را پیدا کنم و روی آنها کار کنم،اگر برنامه من نقصی دارد این نقص را برطرف کنم،اشکالات روشی خود را پیدا کنم
اگر پارادایم اول و دوم رعایت شود اما کنجکاوی نکنیم و فقط از یک سری صحبتهای کلیشه ای پیروی کنیم،موفقیت حاصل نمی شود.
دانش آموز باید از روشهای مختلف بهره ببرد و با آگاهی روشهای خود اصلاح کند.وقتی سه پارادایم اول رعایت شد، حال به سراغ پارادایم آخر می رویم.
۴-اعتماد به مسیر شغلی : اعتماد به اینکه من انسان کارآمدی هستم،کسی هستم که این دغدغه ها را به منصه ظهور می رسانم،این کنترلهایی که بر زمانم دارم به یک جایی خواهد رسید و من این اعتماد را به خودم دارم که این مسیر را به پایان میبرم.
بعد از نظریه ساویکاس،اگر بخواهیم نظریه دیگری در زمینه موفقیت مطرح کنیم،صحبت از چرخه ای به اسم دمینگ به میان می آید.
دمینگ نیز ۴ مرحله دارد :
۱-برنامه ریزی (plan) : به طور کلی در مورد این مرحله باید گفت منِ دانش آموز باید برنامه ریزی کوتاه مدت،دور مدت و..داشته باشم و بر اساس قانون پارکینسون (که در مقاله ای دیگر به تفصیل در مورد ان صحبت شده) ساعت گذاری کنم و ساعتهای ضرب العجلی برای انجام امور داشته باشم و مرتب ساعتها را یادداشت کنم.
۲-اجرا (do) : این مرحله مانند پاردایم سوم و چهارم نظریه ساویکاس است که باید از اطلاعات انباشت شده استفاده کرد و تکنیکها و شیوه هارا تحلیل کرد و به آنها اعتماد کرد.
بسیاری از دانش آموزان در مرحله ۲ متوقف می شوند،روشهای ما جواب نداد،پس دیگر موفق نمی شویم،طبق ساعتهای چیده شده جلو نرفتیم،متوقف می شویم و فکر می کنیم محکوم به شکستیم در صورتیکه اینگونه نیست.اینجا مرحله بعدی دمینگ مطرح می شود.
۳-بررسی(check) : اینجا باید علت ضعفها و اشکالات بررسی شوند،اگر در آزمون نتیجه ای به دست نیامد،تحلیل آزمون انجام شود.اگر در تست زنی شکست خوردم،روشهارا دوباره بررسی کنم و…
این مرحله را بسیاری فراموش می کنند و باعث می شود اگر یک برنامه اجرا نشد،روند همینطور پیش رود چون اصولا ما راحتی را بیشتر دوست داریم و با اشکالات کلنجار نمی رویم تا تصحیح شوند.دمینگ اینجا بحث ظریفی را بیان میکند به نام مرحله چهارم :
۴-عمل کردن(act) : اگر ریشه اشکالات پیدا شدند و برای آنها راهکار مطرح شد،پس باید به کار گرفته شوند و از این مرحله نیز دانش آموزان چشم پوشی می کنند.
یک پیشنهاد دیگر هم صرفا در مقام مشاور مطرح میکنیم که باز هم میتوان گفت برگرفته از این دو نظریه است :
۱-باور به مسیر که در پارادایم چهارم ساویکاس مطرح شد.باور به توانمندی ها،به مسیر،به افرادی که در این راه کمک می کنند و…
۲-چقدر اجرا انجام شد؟ و در واقع همان چک کردن چرخه دمینگ است
۳-تداوم :با چند روز برنامه دقیق اجرا کردن،موفقیت حاصل نمی شود.نباید توهم خستگی در کسی به وجود بیاید.عده ای دانش آموزان با حالتی غافلگیر شده میگویند یکسال باید برای کنکور بخوانم؟!!
استمرار ،منتج به یک نتیجه دلچسب خواهد شد.
ان شاءالله که تمامی دوستان بتوانند با مباحثی که مطرح شد،گامهای دقیق تر و محکم تری به سوی هدف خود بردارند.
